Czy naszemu jaguarowi jest smutno, że nie oznaczamy go dużą literą? Dlaczego „strzał w dziesiątkę”… wcale nie wymaga cudzysłowu? Kiedy zamiast „traktor” warto podstawić „ciągnik”?
Ciekawe pytania otrzymaliśmy dziś od jednego z klientów Korekto.pl, który właśnie odebrał część swojej powieści po naszej redakcji językowej i ma wątpliwości co do niektórych ingerencji:
1. Czy marki samochodów, np. Jaguar czy Land Rover (które pisałem dużą literą) powinno pisać się małą literą?
2. Czy wyrażenia „czarne myśli”, ” brudne myśli”, strzał „w dziesiątkę” (które pisałem w cudzysłowie) powinno pisać się bez cudzysłowu?
3. Wyraz „traktor”, który pani korektor dwukrotnie zastąpiła słowem „maszyna”, zmieniłem na synonim „ciągnik”, gdyż wyraz ten wydaje mi się bardziej trafny – czy prawidłowo?
Podobne pytania zadaje sobie wielu z nas (śmiem wręcz domniemywać, że większość Polaków „jeździ Fiatami” i w głowie by im nie postało, że to błąd – bynajmniej nie w rozumieniu wyboru firmy;). No więc na warsztat z tymi kwestiami:
Ad. 1. Nazwy samochodów (np. w kontekście „jadę fordem”) zapisujemy małą literą (fiat, ford, mercedes). Natomiast jeśli mówimy o marce („samochód marki Ford”) – wówczas własna nazwa marki wymaga dużej litery. Zasada językowa: http://sjp.pwn.pl/zasady/Nazwy-roznego-rodzaju-wytworow-przemyslowych;629431
Ad. 2. Cudzysłów to delikatne narzędzie, którego nie należy nadużywać (z uśmiechem przypominam sobie jeden z wykładów prof. Miodka, podczas którego profesor apelował do studentów: Po jedenaste: nie cudzysłów!). Oprócz oznaczania cytatów, znak ten służy m.in. do podkreślania dystansu autora lub do zaakcentowania metafory.
Wyrażenia „czarne myśli” czy „strzał w dziesiątkę” nie są ani cytatem, ani metaforą, ani prawdopodobnie nie manifestują dystansu autora – są to powszechne frazeologizmy, które nie wymagają cudzysłowów (ja zapisałem je w poprzednim zdaniu z użyciem tego znaku tylko dlatego, aby oznaczyć je jako przytoczenie z Pańskiego pytania).
Ad. 3. „Traktor” i „ciągnik” to synonimy dosłowne semantycznie. „Maszyna”, „urządzenie”, „pojazd” – również mogą być stosowane synonimicznie do „traktora”, acz ich semantyka jest szersza. Sztuka stosowania synonimów polega na elastycznym posługiwaniu się różnymi wariantami rzeczowników, ale i zaimków; wszystko po to, aby uczynić tekst bardziej dynamicznym i mniej monotonnym.
Zatem zamiast zdania z powtórzeniami:
Jechała traktorem. Za traktorem unosił się wzbijany kołami pył. Traktor był piękny i błyszczał w słońcu.
można napisać:
Jechała traktorem, za którym unosił się wzbijany kołami pył. Maszyna była piękna i błyszczała w słońcu.
– tak będzie niewątpliwie ciekawiej.
Maciej Dutko
